FRANCHISING VE TÜRLERİ NELERDİR?

Franchising, İngilizce imtiyaz vermek anlamına gelmektedir. Fransızca’ dan türemiş olan bir kelimedir. Franchising, ilk olarak ABD’ de otomotiv sektöründe ortaya çıkmıştır. Genel olarak Franchising, bir markanın imtiyaz (ayrıcalık) sahibi kişinin, belirli şartlar dahilinde işin, markanın yönetilmesi ve yürütülmesi işleminin belirli kişiler tarafından destek verilerek, belirli bir ücret karşılığında, markasının isim kullanma hakkını başka işletmelere vermesine denir. Franchisor, franchising sisteminin kurucusuna ve uzun vadeli koruyucusuna denilmektedir. Franchisee, franchising işini alan işletmeciye denilmektedir. Franchising, franchise sözleşmesi ile yapılmaktadır.

Franchise, başarılı bir iş fikri etrafında toplanmış işletmelerin oluşturmuş olduğu, işletmenin markalaşmasını, ürünlerinin tanıtılmasına yardımcı olmak için yapılan bir sistemdir. Franchising ile beraber küçük yapıya sahip olan işletmeler, büyük bir işletme olarak görünebilmektedir. İmtiyaz hakkını veren işletme sahibi, diğer işletmelerin de kendi bünyeleri altında mevcut olan ürünün, hizmetin ve servisin üretimini, tutundurmasını ve dağıtımını yapmasıyla beraber işletmenin rekabet içerisinde bulunduğu Pazar da daha da yükselmesine katkı sağlamaktadır. Franchisor, imtiyaz vermiş olduğu işletmelere karşı yönetimsel ve denetimsel gibi tüm haklara sahiptir. İşletme üzerinde kendisi için uygun olamayan yönetimsel işlemleri ve davranışları sınırlayabilmekte veya kaldırabilmektedir. Franchising sistemi yaklaşık olarak kırk sektörde yürütülmektedir. Özellikle otomotiv, yiyecek ve içecek, Restoran gibi büyük hizmetler sunan işletmeler arasında yapılmaktadır. İlk Franchising sisteminin otomotiv sektöründe başlaması ile beraber diğer sektörlerde de hızla yayılmaya başlamıştır. İşletmelerin, kendi işletmelerini daha hızlı bir şekilde tanıtmaları için yapılan bu sistem ülke ekonomisinin ve işletme ekonomisin daha fazla gelişmesine katkı sağlamaktadır. Franchising sistemi, belirli işletmelerin bir araya gelmesi ile belirli bir topluluk oluşturmaları kendileri için daha büyük işletmelerin kurulmasına yardımcı olmaktadır. Küçük olan işletmelerin bu sistemi kullanmaları büyük bir işletme olarak gelecek zamanlarda hizmet vermesine katkı sağlamış olacaktır. Franchising kendi arasında alt gruplara ayrılmaktadır. Bunun nedeni ise farklı sektörlere hitap etmesidir. Bu gruplar içerisinde; uluslararası ve ulusal Franchising, marka ve ürün Franchising ve işletme Franchising yer almaktadır. Bu yapılan sistemler hem ulusal hem de uluslararası olarak hizmet sunmaktadır.

Franchising Türleri:

• Uluslararası ve Ulusal Franchising:

Belli bir ülke içerisinde belirli bölgelerde yapılan işletmelerin imtiyaz vermiş oldukları işletmelere ulusal Franchising denilmektedir. Belirli ülkeler arasında yapılan, franchisor’un sunmuş olduğu imtiyazları kullanma hakkına sahip olan dış ülkelerdeki işletmeler ile yapılan anlaşmaya uluslararası Franchising denilmektedir.

• Marka ve Ürün Franchising: Üretici ve satıcı arasında bir ilişki oluşturmaktadır. Satıcı olan firma yani Franchisor, üretici firma (franchisee) ile özdeşleşmektedir. Bu işletmeler belirli ürün ve markaların pazarlamasını yaparak imaj birleşmesine ve tanıtılmasına katkı sağlamaktadır. İmtiyaza sahip olan firma, imtiyaz verdiği firmaya karşı yönetme ve denetme gibi haklara sahiptir. İmtiyaz veren firma, işletme yapısında gördüğü herhangi bir olay karşısında değişiklik veya kaldırma hakkına sahiptir. Otomotiv sektörü, yiyecek ve içecek sektörü bunlara verilecek en iyi örnekler arasında yer almaktadır.

• İşletme Sistemi Franchising: Franchisor ve franchisee arasında oluşturulan ilişki sadece marka, ürün veya servis hizmetleriyle sınırlandırılmamıştır. Franchisor ve franchisee, ürünün, markanın ve servis hizmetlerinin üretilmesini, tutundurulmasını ve dağıtımını da üstlenmektedir. Böylelikle işletme rekabet eden diğer firmalar arasında daha hızlı bir şekilde yükselmesine ve markalaşmasına katkı sağlamış olacaktır.

Neden Franchising Sistemine Geçilmeli?

• Franchising sistemi ile zaman ve enerjiden tasarruf edilmektedir.
• Kısa zamanda rekabet üstünlüğü sağlar
• Finansal olarak katkı sağlar
• Marka bilindiği için kolaylıkla satış yapılabilmektedir.
• İşletmeler markasını tanıtmakla daha az zaman harcamaktadır.
• Gerçekçi yatırım planı
• Ucuz satın alma
• Müşteri bağlılığı

Franchise Alanın Riskleri

• Yüksek yatırım sorunu
• Yüksek işletme gideri
• Güdümlü Çalışma
• Katı ve değişmez kurallar
• Devir ve terk kısıtlaması
• Yaratıcılığın kısıtlanması
• Satın alma Özgürlüğünün Kaybedilmesi
• Anlaşmanın kötüye kullanılması